Waarom Je AI Niet Hoeft te Begrijpen om Mee te Praten

Interview met Dagmar Heeg, adviseur bij NEWS (Nationaal Expertisecentrum Wetenschap en Samenleving)

Tijdens haar promotieonderzoek ontdekte Dagmar Heeg dat ethische vragen rondom AI – zoals discriminerende algoritmes of gezichtsherkenning – mensen direct aanspreken, ook als ze niet precies weten hoe de technologie werkt. “Begin bij de ervaringen van mensen, niet bij definities,” zegt ze. “Als een onderwerp persoonlijk wordt, gaan mensen vanzelf dieper graven.”

In plaats van te starten met uitleggen, pleit Heeg voor participatieve vormen van wetenschapscommunicatie waarin dialoog centraal staat. “Zelfs kinderen lieten verrassend goed zien hoe algoritmes op TikTok werken – en hoe je ze kunt manipuleren – zodra je het gesprek koppelt aan hun leefwereld.”

Nu AI ook steeds vaker binnen wetenschapscommunicatie wordt ingezet – van teksttools tot beeldgenerators – waarschuwt Heeg voor twee risico’s: te veel eenrichtingsverkeer en de neiging AI als dé oplossing te zien. “We moeten ons blijven afvragen: wie wordt gehoord, wie profiteert, en wat is er echt nodig?”

“Ook zonder technische kennis hebben mensen al te maken met de ethische gevolgen van AI.”

Hoe help je mensen dan om verantwoord met AI om te gaan?
Veel onderwijsinitiatieven beginnen bij de basis: Wat is AI? Hoe werkt het? Maar tijdens workshops, interactieve sessies en een tentoonstelling over AI en ethiek bleek dat dit vaak niet de beste ingang is.

Mensen blijken al volop betrokken bij AI-gerelateerde dilemma’s – ook zonder technische achtergrond. Door AI te koppelen aan hun eigen leefwereld, ontstaat juist betrokkenheid. Het is effectiever om AI herkenbaar en relevant te maken in sociale en culturele context.

Hoe maak je AI dan persoonlijk relevant?
Door in gesprek te gaan. In Groningen sprak het team van NEWS met buurtbewoners over hun eigen ervaringen met AI. Hun verhalen en zorgen vormden de basis van een interactieve tentoonstelling.

In plaats van informatie te zenden, bood de tentoonstelling prikkelende vragen over ChatGPT, zelfrijdende auto’s en discriminerende technologieën. Bezoekers deelden ervaringen en gingen met elkaar in gesprek. Juist doordat het onderwerp aansloot op hun eigen leven, kon vrijwel iedereen meepraten.

Lees hier het hele interview!